Geschiedenis parochie

In vroeger jaren was Heemstede verdeeld in 2 Heerlijkheden, namelijk de Heerlijkheid Heemstede en de Heerlijkheid Ber(c)kenrode. Deze laatste diende oorspronkelijk als buitenverblijf van o .a. Heer Arent in 1355, schepen en thesaurier van Haarlem en in 1488 van Mr. Gerrit van Berkenrode, schout van Haarlem. Na hem werd Berkenrode permanent verblijf. Tot het einde van de 17e eeuw waren de heren van Berkenrode katholiek. Vanaf 1650 was er een huiskapelaan, die toestemming kreeg om in de huiskapel de H. Mis te lezen.
Na de Reformatie was er een grote groei van het aantal katholieken, vooral uit Brabant. Dat waren seizoenswerkers- en werksters van de linnenblekerijen en velen vestigden zich hier voorgoed. Noord-Nederland was toen Missie-gebied, er waren immers geen bisschoppen meer. De Kerk werd bestuurd door de Romeinse Congregatie voor de Voortplanting des Geloofs via de in Brussel residerende Nuntius. Deze stelde Apostolisch Vicarissen aan, later Aartspriesters geheten.

Na veel touwtrekken met de pastoor van Vogelenzang naar wiens kerk de katholieken steeds moesten (hij vreesde n.l. vermindering van inkomsten) heeft Apostolisch Vicaris Codde in februari 1694 pastoor Basius, oorspronkelijk afkomstig uit Duinkerken, benoemd tot pastoor van de Statie Berkenrode.
De inmiddels protestantse Heer van Berkenrode Benjamin Pouille, was de katholieken goed gezind en stelde in 1693 tegen een erfpachtsom van f 63,- per jaar een "kroft" of "crocht" (een stuk zandgrond) beschikbaar voor de bouw van een kerk en pastorie. Op 5 maart 1694 was de eerste doop in de kerk. De statie telde toen 500 zielen. In 1726 was dat aantal gegroeid tot 920 zielen en er kwam een kapelaan bij.

Een oud katholiek gezegde luidt:
"Die aan 't altaar eet, die van het altaar leeft". Dat wil zeggen dat alle geldelijke opbrengsten van Statie of Parochie voor de pastoor waren, die dan wel ook voor onderhoud van kerk en pastorie moest zorgen. In 1795 dachten de kerkmeesters daar anders over. Zij schreven een nieuw kerkreglement waarin bepaald werd dat de pastoor alleen het bestuur had over paramenten, heilige vaten en alle andere goederen die voor de altaardiensten nodig waren.

Alle geldelijke inkomsten gingen naar de kerkmeesters, die deze beheerden. De pastoor ontving jaarlijks f 250, - , waarvan hij f 100,- per jaar moest betalen aan de koster, zodat hij voor zich zelf slechts f 150,- per jaar overhield .
Ook in die tijd bepaald geen vetpot!  In 1814 kwam de grondwettelijke gelijkstelling van katholieken en protestanten tot stand. Er waren toen 1547 gelovigen, waarvan meer dan 500 onder de 13 jaar! Het kerkgebouw raakte in een zeer slechte staat en jaarlijks waren er financiële tekorten.
De kosten van een nieuwe kerk en pastorie waren f 16.000,-.

Op 1 juli 1817 legde Jhr. H.S. van Wickevoort Crommelin de eerste steen. De plechtige inwijding vond plaats op 11 oktober 1817 .
In 1833 werd de kerk verrijkt met een orgel, gebouwd door de Amsterdamse bouwer Leonard van den Brink, dat nu nog in het huidige kerkgebouw staat (in 1972 gerestaureerd).

In 1837 was het aantal gelovigen gegroeid tot een kleine 2000, de kerk werd te klein en voor f 15.800,- werd hij vergroot. De parochie droeg f 9.000,- bij, het rijk f 4.500, - subsidie en de provincie f 500,-. De eerste steen voor deze uitbreiding werd op 4 april 1837 gelegd door Jhr. Arnaud van Wickevoort Crommelin. In oktober 1837 verrichtte Mgr. van Wijckersloot, bisschop van Curlum de consecratie.

In 1829 richtte pastoor Tielen op een deel van de Alg. Begraafplaats aan de Herfstlaan een katholiek gedeelte in, dat nog steeds bestaat.
Bij Breve "Ex Quo Die" herstelde Paus Pius IX op 4 maart 1853 de Bisschoppelijke Hiërarchie in Nederland . Op 1 maart 1856 werd de statie Berkenrode door Mgr. van Vree, Bisschop van Haarlem, tot parochie verheven. In dat zelfde jaar (toeval?) werden de Heerlijkheden Heemstede en Berkenrode samengevoegd tot de Gemeente Heemstede .

Rond 1870 werd de kerk bouwvallig. Volledig herstel zou f 40.000, - kosten, daar voelde het kerkbestuur niets voor. Daarbij zou de kerk wéér te klein zijn, want het aantal gelovigen was boven de 2.500 gekomen. Dus werden er plannen gemaakt voor een nieuwe kerk. In 1875 werd op de hoek Kerklaan en Herenweg bijna 2 hectare grond aangekocht voor f 11.000,- ; de eerste collectes werden gehouden en ook de eerste Kerkbollenveiling ten bate van de nieuwe kerk was een feit. De bisschop legde de eerste steen op 4 april 1878 en op 1 oktober van het jaar daarop werd de nieuwe kerk geconsacreerd. Ofschoon de kerk niet meer in het oude Berkenrode lag, behield zij toch de naam “de kerk van Berkenrode”. In het gedenkboek "Hyacinthengeur en Bisschopswijn", uitgegeven in 1979 bij gelegenheid van het 100-jarig bestaan van ons kerkgebouw, staat de Parochiekroniek van 1875 tot 1979. In 1989 kwam als aanvulling daarvan de kroniek van 1979 tot medio 1989.

​

EN DAN NU DE PAROCHIEKRONIEK VAN 1879 TOT 2014.
 

In de loop van de jaren is het kerkgebouw verfraaid met o.a.:

1882:
"In July van het jaar 1882 werd de nieuwe Kruisweg Canoniek opgericht door den WelEerw. Heer N.A.A. Aussens O.M., pastoor van St. Antonius te Haarlem".

1895-1896:
“Onder Pastoor H.J. Zeegers werd de kerk verrijkt met een beeld van den H. Antonius met knielbank, geplaatst achter in de kerk, en met een beeld van O.L.V. van Lourdes en van den H. Joseph, beide geplaatst in het priesterkoor. Deze drie beelden zijn uit het atelier van den beeldhouwer Maas te Haarlem”.

Verder zijn de volgende data in de parochiekroniek van belang:

1943:
In mei worden de twee luidklokken, respectievelijk gedoopt “Bavo” en “Henricus” en daterend uit 1839 en 1888, in beslag genomen.

1944:
Op 14 november stort een V-1 neer op de Kerklaan. Twee dagen later wordt de bom door de Duitsers tot ontploffing gebracht. De pastorie was van binnen een ruïne, het dak van de kerk was ontzet, de gewelven van de zuidelijke zijbeuk ingestort, alle ruiten van de pastorie en bijna alle glas-in-loodramen van de kerk waren vernield. Een eenvoudige tekst in de gang van de pastorie herinnert aan deze gebeurtenis.

1948:
Op zaterdag 22 mei worden drie gloednieuwe bronzen klokken in een triomfantelijke optocht in Heemstede binnengehaald.
Op zondag 23 mei, op Drievuldigheidszondag, worden de drie klokken ingewijd door de Deken van Haarlem.  De klokken zijn gedoopt: “Bavo”, “Maria” en “Chrispijn”. Zij verzinnebeelden respectievelijk de Welvaart, Eendracht en Arbeid. In de laatstgenoemde klok is een opschrift aangebracht, waarvan de vertaling uit het latijn luidt:
“Wie met Gods klokken schiet, hij wint de oorlog niet”.  

1949:
De nieuwe ramen. "Op zondag 17 oktober werd onder alle missen een uitleg gegeven over de betekenis van de nieuwe glas-in-loodramen achter het hoofdaltaar. Ze zijn vervaardigd door de bekende glazenier Han Bijvoet".

1950-1951:
In de maand maart 1950 werd aan de rechter zij-ingang van de kerk een nieuw glas-in-loodraam, voorstellende St. Bavo aangebracht en boven de linker zij-ingang een Sint Antoniusraam.
In de maand oktober 1951 zijn de Maria- en Jozefkapel versierd met nieuwe glas-in-loodramen. In de Mariakapel de voorstelling van de H. Joachim en Anna, de ouders der H. Maagd Maria. In de Jozefkapel de voorstelling van Jozef van Egypte en de H. Benedictus Jozef Labre.

1967:
De communiebanken (een geschenk van de familie G. Preyde-van Pol bij de opening van de kerk in 1879) worden verwijderd. De gelovigen gaan voortaan staande ter communie.

1972:
De restauratie van het oude van den Brink orgel is een feit en het orgel wordt geplaatst rechts voor in de kerk i.p.v. de 2 biechtstoelen. Onder de zwarte beschildering komt bij de restauratie de originele steenrode kleur van het orgel tevoorschijn. Het orgel wordt later aangemerkt als monument.

1977:
Er komt een nieuwe altaartafel. Delen van biechtstoelen en verwijderde Heerlijkheidsbanken worden hiervoor gebruikt. Op 29 april wordt de nieuwe altaartafel in gebruik genomen.

1981:
De kerktoren, uurwerk en klokken ondergaan een kostbare restauratie.

1989:
Herinrichting van het kerkinterieur. Het priesterkoor wordt verruimd, het altaar wordt naar voren verplaatst en boven het altaar komt een lichtkroon, ontworpen door de heer A. Hartemink en vervaardigd in de smederij van de fa. Felix te Haarlem. De lichtkroon werd geschonken door de dhr. Suiker.

1990:
Het kerkinterieur wordt opnieuw geschilderd.

1994:
Dit jaar staat geheel in het teken van 300 jaar Bavo-parochie, het 40-jarig priesterfeest van pastoor de Vries alsmede van zijn afscheid in verband met het ingaan van zijn emeritaat.
Pastor Paul Visser, pastoraal werker, zal geïnstalleerd worden als opvolger van pastoor de Vries.
Na ruim 3 eeuwen zal de Bavoparochie geen priesterpastor meer hebben. Nu in de pastorie geen pastoor meer met drie kapelaans, maar wel een pastor met vrouw en drie kleine kleutertjes. Een pastor met de wel zeer toepasselijke naam (mensen)visser, die wij in 1994 als onze goede herder verwelkomd hebben.
Bij zijn afscheid gaf pastoor de Vries een fakkel aan pastor Visser door, met de opdracht om de lamp van het geloof brandend te houden.
 
Onder de titel: "IK? JIJ- WIJ? SAMEN! " van pastoor de Vries durven wij vol vertrouwen zeggen: “Samen met pastor Visser zullen wij in de Bavo de lamp brandend houden!”

2000:
Het Bavobeeld boven de hoofdingang was te zeer aangetast door de tand des tijds en om die reden enige jaren geleden verwijderd.
Ter gelegenheid van het 120 jarig bestaan van de Bavokerk wordt een nieuw Bavobeeld vervaardigd en geplaatst.

2002:
De entourage rond het Antoniusbeeld achter in de kerk wordt vervangen, naar een ontwerp van dhr. T. Metselaar en geschonken door de fam. Neelissen te Bennebroek.
De originele knielbank wordt verplaatst naar het beeld van O.L.V. van Lourdes, links achter in de kerk.
In 2002 start, na jaren van voorbereiding, de uitgifte van Tweeluik, het gezamenlijk parochieblad van de twee Heemsteedse parochies.

2004:
Bavo kerk 125 jaar.
Ter gelegenheid van dit feest wordt de bestemming voor een cadeau van de parochianen gevonden in glas-in-loodramen, vervaardigd door glazenier Schmit, ter vervanging van de 10 "noodramen" aan de noord- en zuidzijde van de kerk.

2008:
In het voorjaar van 2008 werd een begin gemaakt met het opknappen van de oude, niet meer in gebruik zijnde doopkapel. Er bleek behoefte te bestaan aan een kapel die dagelijks toegankelijk is. De muren werden van het vocht ontdaan en vervolgens is het interieur van de kapel door enkele vrijwilligers geheel opgeknapt. De muren en plafond werden met zorg geschilderd, waarbij de originele kleuren zoveel mogelijk werden behouden. De kapel is overdag van buitenaf bereikbaar, en nodigt uit tot een moment van rust en gebed.

2013-2014:
Deze periode wordt gekenmerkt door de vorming van de regioparochies onder de naam “Klaverblad”, waarbij de parochies van Vogelenzang, Bennebroek en Heemstede besluiten om gezamenlijk als regio verder te gaan. Op 21 april 2014 treedt het parochiebestuur van de Bavo af om plaats te maken voor een nieuwe parochiebestuur van de vier parochies in een personele unie.
 
Op 6 juli heeft de Bavoparochie op feestelijke wijze afscheid genomen van pastor Paul Visser, die met pensioen ging, in een Eucharistieviering met pastor Vanderstadt als voorganger en tevens als slotviering van een bewogen werkjaar. Een mooi symbolisch moment tijdens de viering was het doorgeven van de fakkel met licht na de overweging als herinnering aan het gebaar van pastoor de Vries in 1994.